T.C.
MANİSA
CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL
BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM
PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
2005-2020
YILLARI ARASINDA MATEMATİK KAYGISI ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN BAZI
DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ
ERSİN
ŞİMŞEK
DANIŞMAN
DOÇ. DR.
GÜLENAZ SELÇUK
Manisa 2021
ÖZET
Bireylerde görülen
matematik kaygısı, matematik dersi başarısını önemli ölçüde olumsuz
etkilemektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, 2005-2020 yılları arasında
ülkemizde matematik kaygısı üzerine yapılmış olan lisansüstü tezleri bazı
değişkenler açısından incelemektir. Bu amaçla tezler; kullanılan dile, yayın
yılına, türüne, üniversitelere, enstitülere, bölgelere, çalışılan örnekleme,
yapılan araştırma yöntemine, veri toplama tekniğine, kullanılan analiz
yöntemine göre incelenmiştir. Araştırmada incelenen tezlere “Ulusal Tez
Merkezi” sitesi üzerinden ulaşılmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak
oluşturulan çalışmada 33 lisansüstü tez incelenerek doküman analiz tekniği ile
veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler içerik analiz yöntemi ile
değerlendirilmiştir. Araştırmada ulaşılan bulguların sonuçlarına göre son
yıllarda matematik kaygısı üzerine yapılan çalışmaların arttığı fakat yetersiz
olduğu, doktora çalışmalarının çok az olduğu, en fazla çalışılan örneklemin
ortaokul ikinci kademe olduğu, araştırma yöntemi olarak en çok nicel
araştırmanın tercih edildiği, veri toplama aracı ve veri analizi olarak en çok ölçek
ve t testinin kullanıldığı görülmektedir. Bu verilere göre araştırmanın sonunda
bazı önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar
Kelimeler: Matematik, Kaygı, Matematik Kaygısı,
Lisansüstü Tezler
ABSTRACT
Mathematics
anxiety seen in individuals significantly affects the success of mathematics
course negatively. In this context, the aim of the research is to examine the
postgraduate theses on mathematics anxiety in our country between 2005 and 2020
in terms of some variables. For this purpose, theses; The language used, the
year of publication, the type, universities, institutes, regions, the sample
studied, the research method, the data collection technique, the analysis
method used. The theses examined in the research were accessed through the
"National Thesis Center" website. In the study, which was created
using the qualitative research method, 33 postgraduate theses were examined and
data were obtained by document analysis technique. The obtained data were
evaluated by content analysis method. According to the results of the findings
of the research, studies on mathematics anxiety have increased in recent years,
but they are insufficient, doctoral studies are very few, the most studied
sample is secondary school, quantitative research is the most preferred
research method, data collection tool and data analysis are the most preferred.
It is seen that many scales and t tests are used. According to these results,
some suggestions were made at the end of the research.
Keywords:
Mathematics, Anxiety, Mathematics Anxiety, Graduate Theses
İÇİNDEKİLER
1.GİRİŞ...................................................................................................................................... 3
1.1 Problem Durumu................................................................................................................ 5
1.2 Araştırmanın Amacı........................................................................................................... 5
1.3 Araştırmanın Önemi........................................................................................................... 6
1.4 Araştırmanın Sayıltıları...................................................................................................... 6
1.5 Araştırmanın Sınırlılıkları................................................................................................... 6
1.6 Tanımlar............................................................................................................................. 7
2.LİTERATÜR TARAMASI..................................................................................................... 7
2.1 Kuramsal Çerçeve........................................................................................................ 7
2.1.1 Matematik................................................................................................................. 7
2.1.2 Kaygı.......................................................................................................................... 8
2.1.3 Matematik Kaygısı................................................................................................ 10
2.2 matematik kaygısı ile ilgili yapılan araştırmalar............................................. 11
3. YÖNTEM............................................................................................................................. 13
3.1 Araştırmanın
Modeli........................................................................................................ 14
3.2 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi.................................................................................. 14
3.3 Veri Toplama Araçları...................................................................................................... 14
3.4 Verilerin Analizi............................................................................................................... 14
4.BULGULAR......................................................................................................................... 15
4.1 Tezlerin
Kullanılan Dillere Göre Dağılımı....................................................................... 15
4.2 Tezlerin Yayın
Yıllarına Göre Dağılımı........................................................................... 16
4.3 Tezlerin Türüne
Göre Dağılımı........................................................................................ 17
4.4 Tezlerin
Üniversitelere Göre Dağılımı............................................................................. 18
4.5 Tezlerin
Enstitülere Göre Dağılımı.................................................................................. 20
4.6 Tezlerin
Bölgelere Göre Dağılımı.................................................................................... 20
4.7 Tezlerin
Çalışılan Örnekleme Göre Dağılımı................................................................... 22
4.8 Tezlerin Yapılan
Araştırma Yöntemine Göre Dağılımı.................................................... 23
4.9 Tezlerin Veri
Toplama Tekniğine Göre Dağılımı............................................................. 24
4.10 Tezlerin
Kullanılan Analiz Yöntemine Göre Dağılımı................................................... 26
5. SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................................... 27
5.1 Araştırmadan
Elde Edilen Sonuçlar................................................................................ 27
5.2 Öneriler............................................................................................................................ 29
KAYNAKÇA.......................................................................................................................... 30
1.GİRİŞ
Matematik olmadan ne
günümüzde ne de gelecekte gelişmiş bir toplum üyesi olmaktan bahsedilemez.
Çünkü endüstriden teknolojiye kadar birçok medeniyet gelişmişliğini matematiğe
borçludur (Işık & Bekdemir, 1998). Dolayısıyla matematik olmadan bilim ve
teknolojiden, nitelikli sanattan, ekonomik kalkınmadan bahsetmek yanıltıcıdır
(Ersoy, 2003). Geleceğimizin ışığı olan öğrencilere matematik dersini
sevdirmeli ve bu dersin bir toplumun gelişmişliği ile doğru orantılı olduğu
fark ettirilmelidir. Teknolojisi gelişmiş olan ülkelere bakıldığında
uluslararası sınavlarda da (PISA, TIMSS gibi) matematik başarılarının yüksek
olduğu söylenebilir. Matematik, sadece sayılardan oluşan bir dersten ibaret
değildir. Geçmişe baktığımızda birçok medeniyetin gelişmesine katkı sunan,
doğanın içerisinde var olan, hayatımızı kolaylaştırmayı sağlayan bir alandır.
Bununla beraber matematik insanlar tarafından genelde zor olarak görülen,
öğrenilmesinde ve öğretilmesinde güçlük çekilen bir ders olarak
nitelendirilmektedir. Matematik dersine karşı öğrenciler tarafından oluşturulan
kaygı, önyargı ve korku da bu durumu etkilemektedir.
Matematik ve
matematiksel düşünme, günlük hayatta büyük bir yer kaplamasına karşın dünyanın
birçok yerinde zor kabul edilmektedir (Umay,1996). Matematiği öğrenmenin
zorluğu gerçekten zor olduğundan değil, daha ziyade matematiğe karşı oluşturulan
korku, kaygı, önyargı gibi nedenler etkili iken aynı zamanda bu durum
matematiğin günlük yaşamla bağlantısının bilinmemesinden de ortaya çıkmaktadır
(Hawson, 1994). Matematik dersi, öğrencilerin ilkokula başladıkları andan
itibaren karşılarına çıkan ya sevdiği, başarılı olduğu ya da sevmediği,
korktuğu ve yapabileceğine ilişkin inancını kaybettiği bir derstir. Sertöz(2006:1)
bu durumu şöyle ifade etmiştir: “Birçok insana göre matematik, hayatını zehir
eden derslerden, içine korku salan, kaygı veren sınavlardan ve okulu bitirir
bitirmez kurtulacağı bir kâbustan ibarettir. Bazıları içinse matematik, hayatı
anlamanın ve sevmenin bir yolu olabilmiştir. Çünkü sevmenin yolu, her şeyde
olduğu gibi burada da anlamaktan geçer. Ancak anlayabildiğimiz şeyleri
severiz.” Matematik dersini sevmede en büyük görev ise sınıf öğretmenlerine ve matematik
öğretmenlerine düşmektedir. Öğretmenler öncelikle bu derste farkındalık
yaratmalı, bu dersi farklı yöntem - teknikler ile anlatarak öğrencilerin
matematik becerilerini geliştirmeli ve öğrencileri matematik kaygılarından
uzaklaştırmalıdır.
Matematiğin soyut kavramlardan,
formüllerden, sembollerden oluşması, temel konularının günlük hayat ile
ilişkisinin kurulamaması ve aileden başlayarak çocuğa aşılanan “matematik
zordur” düşüncesi öğrencilerin matematiğe karşı kaygı duymasına sebep olan
önemli etkenlerdir. Kaygı insanlar üzerinde baskı kuran psikolojik bir
etmendir. Kaygı; “bilinmeyen, iç kaynaklı, belirsiz bir tehdide karşı
hissedilen duygu ve bu duyguya verilen tepkidir.” (Sevim, 2017). Etkili öğrenme için insanlarda
kaygı düzeyinin belirli bir seviyede olması gerekmektedir. Kaygı düzeyinin az
ya da çok olması öğrenmeyi olumsuz etkiler. Kaygı düzeyinin az olması birey
üzerinde rahat bir etki yaratacağından birey gerekli motivasyonu sağlayamaz ve
bu durum öğrenmeyi olumsuz yönde etkiler. Kaygı düzeyinin çok olması durumunda
ise birey üzerinde stres artar ve bireyin öğrendiği bilgileri uzun süreli
bellekten geri çağırması zor olacağından bu durum başarısızlığa neden olur (Oral,
2014).
Bireyde oluşan matematik kaygısı, öğrenmenin
kalitesini düşürmekle başarının eğitimde hedeflenen seviyenin çok altında
kalmasına neden olmaktadır. Öğrenciyi başarısızlığa sürükleyen, öğrencinin
yeteneklerini ve kapasitesini kullanamamasına neden olan, öz güvenini düşüren
ve bunların sonucunda gelecekteki hedeflerini etkileyen psikolojik bir durum
olan “matematik kaygısı” üzerinde eğitimcilerin önemle durması gerekmektedir(Üldaş,
2005).
Matematik, bireyin eğitim-öğretim hayatı
boyunca sürekli olarak karşısına çıkacak ve bilişsel düzeyde mantığı
sorgulanmadan, temel konularda günlük hayat ile ilişkisi kurulmadan öğrenilmesi
zor olduğundan bireyde kaygı oluşumuna neden olabilmektedir. Bu süreçte en
büyük rol öğretmenlere düşmektedir. Öğretmenler öğrencilerin motivasyonunu
artırmak için onlara destek olmalı, empatik ilişkiler kurmalı ve bu ilişkilerde
içten olmalıdır(Çelik, 2012). Matematiği sevdirmek isteyen bir öğretmen
öncelikle kendisini öğrencilere sevdirmeli ve mesleki alanına üst düzeyde hakim
olmalıdır. Çünkü kendisi sevilmeyen bir öğretmenin dersinin de sevilmeyeceği
söylenebilir. Ya da mesleki alanına tam olarak hakim olamayan bir öğretmen
öğrencilerinin gözünde yetersiz görüneceğinden bu durum öğrencileri matematiğe
karşı olumsuz yönde etkileyecektir.
Günümüzde matematik kaygısı matematik
dersindeki başarı durumunu önemli ölçüde etkilemektedir. Çocukluktan başlayan
matematik kaygısı matematiği yapamama düşüncesine dönüşerek öğrencilerin
başarısız olmalarına neden olmaktadır. Genel olarak bu düşünce öğrencilerde
ilkokula başladıktan sonraki yıllarda daha çok ön plana çıkmaktadır. Bunun
sebebi ise temel matematik konularını günlük hayat ile ilişkilendiremeyen,
sorgulamayan ve temel matematik becerilerini oluşturamayan öğrenciler bir üst
sınıfa geçtiğinde yeni matematik bilgileri ile önceki bilgilerini
ilişkilendiremediklerinden matematik kaygısı oluşturmakta ve başarısız
olmaktadırlar. Bu bağlamda araştırma, matematik kaygısı konusunda “Ulusal Tez
Merkezi” sitesinde bulunan araştırmaları incelemek ve sonuçlarını
değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.